Tolerancja (od łac. tolerare = znosić, wytrzymywać) oznacza cierpliwość i wyrozumiałość dla odmienności i jest jedną z najważniejszych cnót obywatelskich i podstawą ładu społecznego. Jest poszanowaniem cudzych uczuć, poglądów, upodobań, wierzeń, obyczajów i postępowania choćby były całkowicie odmienne od własnych, albo zupełnie z nimi sprzeczne.
Kiedyś tolerancja oznaczała rezygnację z siłowego rozstrzygania sporów religijnych, stopniowo jednak znaczenie tego pojęcia ulegało rozszerzeniu.
Współcześnie rozumiana tolerancja to szacunek dla wolności innych ludzi, ich myśli i opinii oraz sposobu życia. Pojawia się problem granic tolerancji, a więc pytanie o to czy można tolerować każde zachowanie i każdą postawę, czy jednak trzeba wyznaczać pewne granice.
Rzeczywistość, w której żyjemy, znacznie różni się od przyjętych przez ogół ludzi wartości. Każdy z nas jest inny, ma inne potrzeby, inne idee, inaczej myśli i ma inny światopogląd. Niestety – nie zawsze jesteśmy w stanie się z tym pogodzić. Zawsze znajdzie się ktoś, komu nie będzie podobać się inna osoba tylko, dlatego, że różni się narodowością, kolorem skóry, religią, czy nawet poglądami. Nasuwa się pytanie, gdzie postawić granicę naszej tolerancji? Przecież nie musimy się zgadzać ze wszystkim i na wszystko. Są zachowania, poglądy, których uznać nie możemy. Należy jednak uważać, aby nasze wypowiedzi nie naruszały podstawowych praw człowieka. (10 grudnia 1948 roku Zgromadzenie Ogólne ONZ uchwaliło Powszechną Deklarację Praw Człowieka. Deklaracja określa między innymi prawo do życia, wolności i bezpieczeństwa osobistego, do swobodnego poruszania się i wyboru miejsca zamieszkania, do pracy, nauki, wolności wyznania, wolności słowa i stowarzyszania się).
Ankieta – STEREOTYPY (= poglądy wygłaszane bez przemyślenia, zapożyczone, usłyszane i powtarzane)
Przy każdym zdaniu napisz odpowiedź: Tak, Nie lub Nie wiem.
1. Mężczyzna powinien zarabiać na dom.
2. Chorzy na AIDS muszą mieszkać w izolacji.
3. Cyganie to złodzieje.
4. Rudzi są fałszywi.
5. Nauczyciele nie lubią uczniów.
6. Mało jest wybitnych kobiet.
7. Polski nie stać na ułatwienia architektoniczne dla ludzi na wózkach.
8. Włosi są bardzo kłótliwi.
9. Grubi są leniwi, ale pogodni.
10. Uczniowie nie lubią nauczycieli.
11. Mężczyźni dużo lepiej prowadzą samochód.
12. Chorzy na AIDS są sami sobie winni.
13. Anglicy są flegmatyczni.
14. Łysi, umięśnieni młodzi ludzie to brutale.
15. Rodzice nie rozumieją swoich dzieci.
16. Kobiety nie nadają się do polityki.
17. Chorych psychicznie nigdy nie wolno wypuszczać ze szpitala.
18. Większość Polaków to pijacy.
19. Murzyni są gorsi.
20. Dawniej młodzież była lepsza.
21. Najważniejszą rolą w życiu kobiety jest rola matki.
22. Narkomanów i alkoholików nie warto leczyć.
23. Amerykanie to "duże dzieci".
24. Wszyscy na starość dziecinnieją.
25. Tylko szczupłe dziewczyny są atrakcyjne.
Dlaczego w życiu tak często kierujemy się stereotypami a nie myślimy samodzielnie? Bo:
1. Jesteśmy zmęczeni.
2. Uważamy się za niezbyt mądrych.
3. Mama wie lepiej.
4. Ksiądz wie lepiej.
5. Koledzy wiedzą lepiej.
6. .............. wie lepiej.
7. Ufamy autorytetom.
8. Kiedyś pomyślałem samodzielnie i było źle.
9. Skoro wszyscy mówią, że tak jest, to po co myśleć?
10. Wierzymy prasie.
11. Wierzymy telewizji.
12. Nie mamy czasu na roztrząsanie filozoficznych problemów.
Kogo krzywdzimy stereotypami? Uczniowie łatwo dochodzą do wniosku, że tych rudych, grubych, starszych lub młodszych, chorych, Cyganów, itd. Informujemy, że to są "mniejszości". A demokracja każe je chronić. Dlaczego?
Skoro posługujemy się w życiu stereotypami to znaczy, że jesteśmy
nietolerancyjni! – TAK?
Dlaczego ludzie ze sobą walczą, czyli dlaczego okazują nietolerancję?
Ludzie są nietolerancyjni, bo:
· tkwi to w ich naturze (niechęć do innych),
· czują się zagrożeni np. zalewem islamu,
· obawiają się konkurencji np. polscy rolnicy,
· szukają usprawiedliwienia dla własnej agresji,
· rozładowują własne złe uczucia i kompleksy,
· dowartościowują się, czerpiąc poczucie siły ze świadomości przynależności do "normalnej" większości, itd.
Kiedy tolerancja byłaby niepotrzebna? – Tylko wtedy, gdyby nie było różnic. Usiłujemy więc wymyślić hipotetyczny kształt "świata jednakowego". Pracujemy metodą "banku pomysłów". Jaki byłby najlepszy gatunek drzewa dla całej Ziemi? A kwiat? A jak miałby wyglądać człowiek? Jakiej być rasy? Najlepszy kolor oczu? Włosów? Zawód? Poglądy? Religia? Jakim samochodem powinien jeździć? Co jeść i pić? Zabawa ta może ciągnąć się długo, ale już po chwili uczniowie dojdą do wniosku, że takie ujednolicenie nie ma sensu.
Zatem – czym jest TOLERANCJA?
· Tolerancja to niewywieranie przymusu (J. Locke)
· Tolerancja jest wtedy, gdy nie czynię wbrew, chociaż czyjeś opinie czy zachowania nie odpowiadają mi, sprawiają przykrość. Mam siłę, by im przeszkodzić, ale nie czynię tego, bo uznaję uprawnienia ludzi do tych zachowań (J. Keller)
· Tolerancja to niewolnicza bezsiła (F. Nietzsche)
· Znosić cierpliwie to, czego nie lubimy, potępiamy - to tolerancja (Z. Szawarski - autor książki "Rozmowy o etyce")
· Wtedy uprawiamy tolerancję, kiedy pozwalamy komuś robić coś, co któremuś z naszych celów przeszkadza (T. Kotarbiński)
· Tolerancja - system twierdzeń, reguł i zasad, które są maksymalnie niedyskryminujące i maksymalnie odporne na podejrzliwość (R. Legutko)
· Tolerancja to gotowość szanowania ideałów innych ludzi tak, jak własnych (R.M. Hoare - liberał)
· Wszyscy jesteśmy obcy. Problem tolerancji jest bezprzedmiotowy. (Z. Bauman - postmodernista)
· Tolerancja to wyrozumiałość i liberalizacja wobec cudzych wierzeń, praktyk religijnych i poglądów” (Wł.Kopaliński, Słownik Wyrazów Obcych i Zwrotów Obcojęzycznych)
· Tolerancja – szacunek dla cudzych poglądów i przekonań (Słownik Teologiczny)
Jan Twardowski
Podziękowania
Dziękuję ci że nie jest wszystko tylko białe albo czarne
za to że krowy łaciate
bladożółta psia trawka
kijanki od spodu oliwkowozielone
dzięcioły pstre z czerwoną plamą pod ogonem
pstrągi szaroniebieskie
brunatnofioletowa wilcza jagoda
złoto co się godzi z każdym kolorem i nie przyjmuje cienia
policzki piegowate
dzioby nie tylko krótkie albo długie
przecież gile mają grube a dudki krzywe
za to
że niestałość spełnia swe zadanie
i ci co tak kochają że bronią błędów tylko my chcemy być wciąż albo-albo
i jesteśmy na złość stale w kratkę
Jakie są zatem granice tolerancji?
Tolerancja obejmuje:
· światopogląd religijny
· światopogląd polityczny
· pochodzenie: rasy i narody
· mniejszości narodowe; mniejszości kulturowe
· wygląd zewnętrzny
· moda (fryzura, ubiór)
· gusty żywieniowe (wegetarianizm)
· pochodzenie społeczne i status społeczny
· wykształcenie
· niepełnosprawność (osoby słabe fizycznie, chore fizycznie, umysłowo).
Tolerancja nie obejmuje:
· naruszanie praw drugiego człowieka (zagrożenie bezpieczeństwa, zdrowia, życia itp.);
· rasizm;
· przestępczość, kradzież, agresja, przemoc, brutalność, chuligaństwo (pseudokibice, gangi, klany);
· niszczenie dorobku pokoleń (dorobku cywilizacyjnego);
· chamstwo w słowach, brak kultury słowa (werbalne poniżanie drugiego człowieka), ordynarność słowna
· lekceważenie przez młodzież ludzi dorosłych, brak szacunku dla wieku;
· pasożytnictwo, kombinatorstwo; kłamstwo, oszustwo, dwulicowość;
· nieposzanowanie dobra wspólnego; nieposzanowanie czyjejś pracy;-
· nałogi (narkomania, alkoholizm, nikotynizm);
· niechlujstwo (brud, brak higieny osobistej)